هم‌زمان با فرا رسیدن آیین دیرین شب یلدا و به‌منظور پاسداشت سنت‌های فرهنگی و هنری روستای ورپشت، مسابقه بزرگ «میوه‌آرایی و سفره‌آرایی شب یلدا» در سال ۱۳۹۶ با حضور گسترده هنرمندان، خانواده‌ها و علاقه‌مندان به هنرهای آیینی برگزار شد. این رقابت که به ابتکار جمعی از فعالان فرهنگی روستا و با هدف احیای جلوه‌های اصیل یلدایی سامان یافت، با انتشار عمومی آثار شرکت‌کنندگان در فضای رسانه‌ای روستا و رأی‌گیری دوگانه شامل «لایک مردمی» و «نظر داوران» دنبال شد؛ روشی که موجب شفافیت، مشارکت‌پذیری و سنجش هم‌زمان ذوق هنری و کیفیت فنی آثار گردید.

پس از جمع‌بندی کامل آرای مردمی و داوری تخصصی، نتایج رسمی مسابقه به شرح زیر اعلام می‌شود:

● رتبه اول – عکس شماره ۲۵ با مجموع ۱۵۶ امتیاز

(۸۶ امتیاز از آرای مردمی + ۷۰ امتیاز داور)

📸 خانم شجاعی

● رتبه دوم – عکس شماره ۲۰ با مجموع ۱۵۳ امتیاز

(۹۳ امتیاز از آرای مردمی + ۶۰ امتیاز داور)

📸 نامداری

● رتبه سوم – عکس شماره ۲۱ با مجموع ۱۴۰ امتیاز

(۷۵ امتیاز از آرای مردمی + ۶۵ امتیاز داور)

📸 خانم نظیر مهدوی

این سه اثر برگزیده با کیفیت چشمگیر، خلاقیت اصیل، ترکیب‌بندی حرفه‌ای، رنگ‌پردازی درخشان و رعایت کامل اصول سفره‌آرایی سنتی، ادبیات بصری شب یلدا را در سطحی چشمگیر بازنمایی کرده‌اند و الگوی مناسبی برای مسابقات سال‌های آینده به شمار می‌روند.

 

 

تحلیل جامع فرم و محتوای عکس‌های برگزیده

در ادامه، به دلیل ارزش هنری بالای آثار، هر سه عکس منتخب از منظر زیبایی‌شناسی، ترکیب‌بندی، هویت فرهنگی و عناصر یلدایی مورد تحلیل قرار می‌گیرند.

────────────────────────

۱. تحلیل عکس برگزیده اول – عکس شماره ۲۵ (اثر: خانم شجاعی)

این تصویر یکی از کامل‌ترین و منسجم‌ترین سفره‌های یلدایی در مسابقه ۱۳۹۶ است. ساختار سه‌لایه، بافت پارچه‌ها، حضور سنتی کرسی، و چیدمان کلاسیک آجیل و میوه‌ها، به تصویر اصالت و گرما بخشیده است.

الف) تحلیل فرم و ترکیب‌بندی

• مهم‌ترین نقطه قوت این اثر، حضور کرسی سنتی در مرکز تصویر است؛ عنصری که به‌عنوان قلب سفره یلدا عمل کرده و بار هویتی عکس را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

• چیدمان آجیل‌ها در ظرف‌های یک‌دست و قدیمی، تصویر را از لحاظ انتظام بصری آرام و چشم‌نواز کرده است.

• نقطه عطف رنگی در این تصویر، حضور طیف گوناگون میوه‌ها، به‌ویژه انار، هندوانه و خرمالوست که به شکل حرفه‌ای در قسمت پایین قاب قرار گرفته و «وزن بصری» عکس را متوازن کرده است.

• پیش‌زمینه میوه‌ها و پس‌زمینه گیاهان طبیعی، تعادلی ارگانیک ایجاد کرده که کمتر در سفره‌آرایی‌های تک‌لایه دیده می‌شود.

ب) تحلیل محتوای فرهنگی–سنتی

• استفاده از کرسی سنتی – همراه با لحاف‌های گل‌دار قدیمی – از اصیل‌ترین نشانه‌های یلدایی است و ریشه در فرهنگ گرم خانواده‌های ایرانی دارد.

• آجیل سنتی با ظرف‌های سفالی، سفره را از لحاظ نشانه‌شناسی در بستر «یلدای روستایی» قرار می‌دهد نه «یلدای تجملی».

• حضور هندوانه به‌صورت برش‌یافته و کامل، و انارهای سالم و قاچ‌شده، نشان‌دهنده ترکیب دو سنت مهم خوراکی یلداست.

نتیجه تحلیلی:

این تصویر بیش از هر چیز با هویت ایرانی، رنگ‌های گرم، بافت‌های سنتی و اجرای منظم، سطح بالایی از هارمونی را ایجاد کرده است. انتخاب آن به‌عنوان رتبه اول کاملاً قابل تبیین است.

────────────────────────

۲. تحلیل عکس برگزیده دوم – عکس شماره ۲۰ (اثر: نامداری)

این تصویر یکی از گسترده‌ترین، پرجزئیات‌ترین و نمایشی‌ترین سفره‌های یلدای مسابقه است و از لحاظ تنوع اشیای تزئینی، یکی از پیچیده‌ترین مجموعه‌ها به شمار می‌رود.

الف) تحلیل فرم و ترکیب‌بندی

• زمینه پارچه‌ای آبی فیروزه‌ای که کل سطح سفره را پوشانده، نوعی جلوه نوری و بصری ایجاد کرده که عنصر «تجمل» را برجسته می‌کند.

• ترکیب‌بندی چندطبقه شامل سماورهای برنجی، مجسمه‌ها، ظروف تزیینی و میوه‌آرایی، عکسی پرجزئیات ولی حساب‌شده خلق کرده است.

• چینش روبان‌ها و گلبرگ‌های خشک روی سطح پارچه، «ریتم بصری» ایجاد کرده و باعث شده تصویر پویا و غیرایستا باشد.

• میوه‌ها و آجیل‌ها با برش‌های هنری و شکل‌دهی تزئینی عرضه شده‌اند و «مهارت دست» در این اثر کاملاً محسوس است.

ب) تحلیل محتوای فرهنگی–زیباشناسی

• استفاده از سماور – نماد دیرین محافل زمستانی – هویت گرم شب‌نشینی‌های ایرانی را بازتاب می‌دهد.

• عناصری مانند مجسمه‌های فانتزی و عروسک‌ها، نشان می‌دهند که این سفره علاوه بر ریشه سنتی، وجهه نمایشی و مدرن نیز دارد.

• تنوع آجیل‌ها در سینی‌های بزرگ و ظرف‌های متعدد، نمایانگر شکوه و فراوانی است که در فرهنگ یلدایی با «برکت» هم‌معنی است.

نتیجه تحلیلی:

اثر نامداری ترکیبی از باشکوهی بصری، رنگ‌های درخشان، چندلایگی و تنوع عناصر است و از نظر چشم‌نوازی یکی از متفاوت‌ترین مجموعه‌ها در مسابقه محسوب می‌شود. اختلاف اندک امتیاز او با رتبه اول نشان‌دهنده کیفیت بسیار بالای همین اثر است.

────────────────────────

۳. تحلیل عکس برگزیده سوم – عکس شماره ۲۱ (اثر: خانم نظیر مهدوی)

این اثر دارای میوه‌آرایی حرفه‌ای، حکاکی میوه‌ها، تقارن زیباشناختی و نورپردازی مناسب است و به‌وضوح نسبت به بسیاری از آثار مسابقه، مهارت تخصصی بیشتری را در بخش میوه‌آرایی نشان می‌دهد.

الف) تحلیل فرم و ترکیب‌بندی

• مهم‌ترین نقطه کانونی عکس، طراحی برجسته هندوانه و کدو توسط حکاکی هنری است؛ امری که سطح فنی اثر را بالا برده است.

• ترکیب‌بندی کاملاً متقارن بخش پایینی تصویر (دو جعبه میوه‌آرایی‌شده در طرفین) عمق ساختاری ایجاد کرده است.

• رنگ‌پردازی عکس با اتکا به میوه‌های گرم‌فام (انار، سیب، خرمالو) در کنار سبزهای تند میوه‌های نارس و برگ‌های تزئینی، هویت بصری یلدا را به‌خوبی برجسته می‌کند.

• وجود کتاب حافظ در مرکز، «روایت فرهنگی» اثر را تقویت کرده و ارتباط تصویر را با سنت‌های اصیل ایرانی کامل کرده است.

ب) تحلیل محتوای فرهنگی–مفهومی

• حضور قوری نفتی، چراغ علاءالدین و سماور زغالی در پس‌زمینه، هویت قدیمی و نوستالژیک اثر را بسیار برجسته کرده است.

• استفاده از هنر حکاکی میوه‌ها – به‌ویژه هندوانه و کدو – نشان‌دهنده سطح بالای مهارت دستی است که در کمتر اثری از مسابقه دیده می‌شود.

• قرار گرفتن کتاب حافظ، اشاره‌ای مستقیم به «فال یلدایی» دارد و بُعد آیینی تصویر را تقویت کرده است.

نتیجه تحلیلی:

اثر خانم مهدوی در حوزه میوه‌آرایی تخصصی و هویت فرهنگی–آیینی برجستگی قابل‌توجهی دارد و به همین دلیل کسب رتبه سوم کاملاً شایسته است.

────────────────────────

جمع‌بندی نهایی

سه اثر برگزیده مسابقه یلدای ورپشت ۱۳۹۶ از لحاظ فرم، رنگ، محتوا، اصالت فرهنگی و تکنیک اجرایی در سطحی ممتاز قرار دارند.

• اثر اول: هویت اصیل و سنت ایرانی

• اثر دوم: چندلایگی تجملی و نمایش رنگ‌ها

• اثر سوم: تخصص فنی و حکاکی میوه‌ها با محوریت حافظ

این مسابقه یکی از ماندگارترین رویدادهای فرهنگی روستای ورپشت است و تحلیل این آثار نشان می‌دهد که هنر سفره‌آرایی و میوه‌آرایی در میان بانوان و خانواده‌های ورپشت به سطحی قابل‌توجه از پیشرفت رسیده است.